کتاب تئوری حسابداری

"پاسخ سولات فصل یک کتاب"

1-تئوری چیست؟ویژگی های یک تئوری را برشمارید؟

تئوری جریانی منطقی از استدلال است که که ما را از مجموعه ای از مفروضات بنیادی به نتایج نهایی رهنمون می سازد و علاوه بر شرح وقایع امکان پیش بینی آتی را فراهم میکند.

پیش بینی همواره با عدم قطعیت همراه است و هرگز بصورت قطعی قابل بیان نیست . (ویژگی)

-هندریکسون : تئوری مجموعه ای یکپارچه از مفروضات اصول مفهومی و کاربردی است که چارچوبی کلی برای ارجاع جستارهای پژوهشی فراهم می آورد.

-بیس ویت : تئوری علمی یک سیستم قیاسی است که در آن مشاهدات بطور منطقی و پیوسته از حقایقی منطقی با مفروضات بنیادی پیروی میکنند.مطالعه ماهیت تئوری علمی در واقع ماهیت سیستم قیاسی موجود در آن تئوری است.

-پوپر : تئوریها تورهایی هستند که برای صید آنچه ما به آن دنیا میگوییم پرتاب میشوند برای درک منطق،شرح و کنترل آن

2- تئوری حسابداری را تعریف کرده و بیان کنید چرا در حسابداری نیاز به تئوری داریم؟

-هندریکسن : تئوری حسابداری استدلالی منطقی است که

 اولا چارچوبی مرجع برای ارزیابی رویه های عمل در حسابداری را فراهم میکند.

ثانیا راهنمایی برای توسعه رویه های عمل جدید است.

-ولک : تئوری حسابداری مجموعه ای از مفروضات پایه ،تعاریف و اصول و مفاهیم است که میتواند چارچوبی برای نهادهای قانونگذار در حسابداری و گزارشگری مالی فراهم کند.بطوریکه این روند هرگز محصول نهایی و خاتمه یافته نخواهد داشت.

- تئوری حسابداری مجموعه ای از اصول و مفاهیم به هم پیوسته است که هرنوع گسستی میتواند اصلاح یا بطلان آنرا در پی داشته باشدو هدف آن شرح وقایع و رویه های عمل در حسابداری است که چارچوبی تئوریک را برای ارزیابی و توسعه روشهای حسابداری ،قانونگذاری،گزارشگری مالی فراهم میکند.

در این راستا اندازه گیری و علایم و قواعد مورد نیاز در ترکیبی مشخص از ارکان لازم برای بیان مفهموی وقایع اقتصادی ارائه میگردد.

ضرورت تئوری حسابداری: حسابداری به عنوان یک دانش در گذر زمان تغییرات زیادی داشته است و به عنوان یک رشته آکادمیک به سیر تکاملی خود ادامه داده است لذا ضروری استمبانی نظری آن به نحو مناسبی مدون شود. فارغ از فن دفترداری در حسابداری تئوری حسابداری فرصت لازم در پاسخ به سئوالات آنرا به منظور چه چیز در چه زمانی و درچه حسابی منظور شود و چگونگی تحلیل صورتهای مالی را برای ذینفعان فراهم میکند.در واقع تئوری حسابداری و تاثیرات آن در بهبود وضعیت اقتصادی ی و محیطی را مهیا مینماید.

3-علت عدم وجود یک تئوری جامع و کامل در حسابداری چیست؟

در کسب معرفت (شناخت) نسبت به یک پدیده عوامل متعددی مانند پیش فر ضهای "هستی شناسی" ، "معرفت شناسی" ، "روش شناسی" محقق (پژوهشگر) تاثیر گذار هستند. بنابراین تغییر در این پیش فرضها میتواند منتج به شکل گیری دیدگاههای متفاوتی نسبت به حسابداری شود و تئوری های متعددی در حسابداری بوجودآورد لذا تاکنون هیچ تئوری جامع و جهان شمولی در حسابداری تدوین نشده است.

از طرفی حسابداری به عنوان یک پدیده اجتماعی ماهیت ایستایی و ثابت ندارد و دائم درحال تغییر است.

4-ویژگی های تئوری ها در دوره علمی جامع چیست ؟ شما این جریانهای فکری را بیشتر نزدیک به دوره هنجاری میدانید یا دوره اثباتی؟

روش علمی به توالی یا مجموعه ای از مراحل و فرایند ها گفته میشود که بکار گرفتن آنها محقق(پژوهشگر)را به شناخت علمی می رساند.

در سالهای 00لغایت 1955میلادی تئوری پردازان حسابداری برای ارائخ یک چارچوب کلی در توجیه و توسعه رویه های عمل رایج در حسابداری تمرکز نمودند که این دوره را دوره علمی جامع مینامند. تئوریهای این دوره مبتنی بر تحلیل تجربی با ساختاری نظام مند و قابل آزمون بوده است.

با این ویژگی دوره علمی و دوره اثبایی مبتنی بر رویکرد تجربی هستند و با این وجه اشتراکبه هم نزدیکتر هستند .

5-چه تفاوتی بین تئوریهای هنجاری و اثباتی در برخورد با رویه های عمل وجود دارد؟

رویکرد دوره اثباتی مبتنی بر تجربیات و واقعیات است . درحالی که تئوریهای دوره هنجاری مبتنی بر ایدالها و دستوری است و امکان آزمون در آن را نمیدهد به این معنا که تئوری دوره هنجاری در راستای رسیدن به بهترین رویه های عمل تدوین شده است و به دنیای واقعی توجهی نمیکند.

6-علت افول تئوری های هنجاری را برشمارید؟

1-عدم امکان آزمون بطوریکه برخی از مفروضات آن از بنیان قوی برخوردار نبوده است.

2-عدم توجه به واقعیت

3-برگزیدن یک رویه از میان رویه های دیگر مبتنی بر قضاوت ارزش و عدم پذیرش عنمومی آن است.

4-نیتی از تئوریهای هنجاری با افزایش دسترسی به داده های تجربی و گسترش مقبولیت استلالهای اقتصادی در ادبیات حسابداری

7-تئوری رفتاری را تعریف کرده و توضیح دهید که دوره پیدایش تئوری های همزمان با چه جریان فکری می باشد؟

تئوری رفتاری با هدف بررسی واکنشهای روانشناختی و اقتصادی استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری در مقابل شرایط و اطلاعات مختلف می باشد. در دوره رفتاری تمرکز اصلی به موارد زیر بوده است:

1-کفایت افشا2سودمندی اطلاعات صورتهای مالی 3-نگرش استفاده کنندگان نسبت به ت گزارشگری 4-اهمیت قضاوت5-اثرات بکارگیری خاصه های مختلف اندازه گیری

تئوری رفتاری همزمان با جریان فکری اثباتی و در مقابل جریانهای متعدد فکری دیگر به دلیل توسعه عقاید با سرعتی بسیار کم شکل گرفته است. حسابداری انتقادی و حسابداری رفتاری در کنار تئوری اثباتی شکل گرفتند.

8-تئوری رفتاری را بیشتر نزدیک به تئوری های هنجاری میدانید یا تئوری های اثباتی؟(در این خصوص به بحث بپردازید.)

تئوری های رفتاری مبتی بر  واکنشهای استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری است.

درحالی که تئوری های دوره هنجاری به دنبال برگزیدن بهترین رویه های عمل در حسابداری برای رسیدن به یک ایده آل در اندازه گیری اقلام صورتهای مالی به ویژه سود شکل میدهد.

لیکن تئوری اثباتی سعی دارد در چارچوبی رویه های عمل در حسابداری را تبیین کند که مبتنی بر واقعیت و مشاهدات باشد.

بنابراین تئوری رفتاری و تئوری اثباتی با توجه به اینکه حسابداری بر مبنای خواست استفاده کنندگان آن به عنوان یک واقعیت پدید آمده است دارای وجه اشتراک هستند و از این نظر نزدیکی بیشتری دارند.

9-تعریفی از تئوری انتقادی ارائه کنید و بیان کنید این تئوریها مربوط به چه دوره تاریخی در تاریخ حسابداری میباشند؟

حسابداری انتقادی شاخه ای از حسابداری است که در آن به نقش محوری حسابداری در قضاوت بین شرکتهای مختلف و حوزه های اجتماعی مثل مصرف کنندگان و عموم مردم تاکید دارد.

واکنشهای گسترده ملی و بین المللی در بیان اعتماد گرایی و بی اعتمادی و امانت داری گردانندگان شرکتهای بزرگ ،همچنین صداقت موسسات حسابداری بزرگ را با به چالش کشیدن اصل بی طرفی و استفاده ابزاری از حسابداری برای مشروعیت بخشیدن به عملکرد صاحبان قدرت و ثروت رویکردی برای ایجاد حسابداری انتقادی به منظور رویت پذیر نمودن نقاط کور و دگراندیشی را دنبال می نماید.

حسابداری انتقادی در حدفاصل سالهای 1970 لغایت 2000 مطرح گردیده است.

10-یکی از جریانهایی که در قرن بیستم بر ادبیات حسابداری تاثیر قابل توجهی داشت تئوریهای اطلاعات است . در خصوص تئوری اطلاعات اندکی بحث کنید.

تئوری اطلاعات به هزینه نهایی جمع آوری طبق بندی و پردازش اطلاعات در مقابل منافع آن می پردازد.به این معنا که هزینه نهایی اطلاعات بیشتر از منافع آن نگردد.

تئوریهای حسابداری که ما امروز با آن روبرو هستیم ترکیبی از تئوری های مختلف است برای مخابره اطلاعات در قالب اعداد به عنوان یک منبع اطلاعاتی لذا کارایی یک منبع اطلاعاتی از تهاتر منفعت و هزینه آن سنجیده میشود.

بنابراین ضروری است کمتر بودن هزینه تولید اطلاعات نسبت به منافع آن مورد توجه و اولویت باشد.

این مهم چالش پیش روی حسابداران امروزی است.

11- دوره فعلی را دوره ترکیبی می نامند. چه جریانهای فکری درحال توسعه می باشند؟

شکل گیری جریانهای مختلف در کنار رویکرد اثباتی باعث شده است تا تئوری حسابداری امروز ترکیبی از تئوری های مختلف باشد. در این راستا میتوان جریان فکری قرن بیست و یکم را یک جریان فکری ترکیبی نامید

فرضیه حدس منطقی و آزمایش پذیر مبنی بر یک یا چند پدیده در جهان مشاهده میگردد است. تشکیل یک فرضیه نخستین گام در حل مسئله و شرح یک پدیده است . پس از مشاهده یک پدیده طبیعی فرضیه علمی به دنبال پسخگویی به چگونگی چرایی و چیستی پدیده بوجود می آید.

در واقع فرضیه هایی که رویکرد علمی دارند تشکیل دهنده نظریه علمی هستند به عبارتی

فرضیه علمی = نظریه علمی است.

قانون : هرگاه بیان نظریه علمی منتج به رابطه علت و معلولی بین دو یا چند پدیده گردد قانون علمی به عنوان یک اصل نظری شکل میگید. قانون علمی که بر اساس مشاهدات و تجربیات شکل گرفته است در انطباق با شرایط زمانی و مکانی و دارای حد و مرز مشخص باشد تا زمانی که بر اساس مشاهدات عینی خلاف ادعای آن اثبات نشده باشد غیر قابل تغییر است.

نظریه : اصل کلی قابل قبول از نظر علم است که برای تبیین پدیده ها تدوین شده اندو خود از مجموعه ای از چند قانون تشکیل میشود.

فرضیه ---نظریه --- نظریه علمی با پاسخ به چرایی و چگونگی---- قانون (با بیان رابطه علت و معلولی پدیده)---- نظریه (خلاف ادعا ثابت نشده باشد و از مجموع چند قانون شکل میگیرد)

چکیده مقاله آقای عبدالله آزاد در خصوص احتیاط یا محافظه کاری در حسابداری:

مفهوم محافظه کاری یا احتیاط در حسابداری:

ثبت تاریخی در اوایل قرن 19میلادی درباره معاملات مشارکتی و تضامنی نشاندهنده محافظه کاری حسابداری در اروپای قرون وسطی بوده است.

باسو (سال 1997):

معتقد است که محافظه کاری طی قرنها تئوری حسابداری را تحت تاثیر قرار داده است.

مفهوم محافظه کاری زمانی ایجاد شد که ترامه مهمترین و تنها صورت مالی بود و اجزای سود و سایر نتایج عملیات به ندرت در خارج از شرکت ارائه می شد.

انگیزه کاربردی محافظه کاری اطمینان سرمایه گذاری و حفاظت از آن بوده است.

لذا طی سی سال گذشته در کشورهای انگلیسی زبان رویدادهای حسابداری محافظه کارانتر شده است.

دوام آوردن آشکار محافظه کاری در مقابل منتقدان بازار سرمایه و دانشگاهیان نشاندهنده نادیده گرفتن اهمیت محافظه کاری و احتیاط در حسابداری از طرف منتقدان است.

محافظه کاری یکی از ویژگی های برجسته گزارشگری مالی است. که در سالهای اخیر به دلیل رسوایی های مالی (در شرکتهایی مثل شرکت انرون – شرکت وردکام ) توجه بیشتری را به خود جلب کرده است.

پرایس (سال2005):

محافظه کاری

اول-جانبداری رو به پایین ارزش دفتری سرمایه نسبت به ارزش بازار دوم-گرایش به تسریع در شناسایی هزینه ها و تعویق شناخت درآمدها می باشد.

واتز (سال 2003):

محافظه کاری:

 بطور سنتی با ضرب المثل هیچ سودی را پیش بینی نکنید اما همه زیانهای را پیش بینی کنید.

اگر دو برآورد از یک مبلغ دریافتنی یا پرداختنی وجود داشته باشد و احتمال وقوع هر دو یکسان باشد محافظه کاری برآوردی را دیکته میکند که کمتر خوشبینانه است.

واتز و زیمرمن (سال 1986):

محافظه کاری یعنی حسابدار از بین ارزشهای ممکن برای داراییها کمترین ارزش و برای بدهیها بیشترین ارزش را گزارش کند و درآمدها دیرتر شناسایی و هزینه ها زودتر شناسایی شوند.

کمیته فنی حسابرسی (سال1381 ):

در مفاهیم نظری گزارشگری مالی استاندارد حسابداری ایران در باره احتیاط چنین آورده است:

تهیه کنندگان صورتهای مالی در عین حال باید ابهاماتی که بگونه ای اجتناب ناپذیر بر بسیاری از رویدادها و شرایط سایه اافکنده است برخورد کنند . نمونه ای از ابهامات عبارت است از قابلیت وصول مطالبات ،عمر مفید احتمالی داراییهای ثابت مشهود و تعداد و میزان ادعاهای احتمالی مربوط به ضمانت کالای فروش رفته ،چنین مواردی با رعایت احتیاط در تهیه صورتهای مالی و همراه با افشای ماهیت و میزان آنها شناسایی میشود.

احتیاط عبارت است از کاربرد درجه ای از مراقبت که در اعمال قضاوت برای انجام برآورد در شرایط ابهام مورد نیاز است به گونه ای که درآمدها یا دارایی ها بیشتر از واقع و هزینه ها یا بدهی ها کمتر از واقع ارائه شود.

اعمال احتیاط نباید منجر به ایجاد اندوخته پنهان یا ذخایر غیر ضروری شود و یا داراییها و درآمدها را عملا کمتر از واقع و بدهی و هزینه ها را بیشتر از واقع نشان دهد. زیرا این امر موجب نقض بی طرفی است و بر قابلیت اتکای اطلاعات اثر میگذارد.

هیئت استانداردهای حسابداری مالی در بیانیه مفاهیم حسابداری شماره 2 درباره محافظه کاری و تعریف آن بحث کرده است و محافظه کاری را تعریف کرده است :

"واکنشی محطاطانه به ابهام در تلاش برای اطمینان از اینکه ابهام و ریسکهای ذاتی شرایط تجاری به گونه ای مناسب در نظر گرفته اند"

"محافظه کاری نامشروط"-" محافظه کاری مشروط":

محافظه کاری نامشروط پیش رویدادی است مستقل از اخبار اقتصادی جاری که با بکار گیری استانداردهای حسابداری از سود میکاهد . برای مثال شناسایی بدون درنگ هزینه ها ی تبلیغات و پژوهش و توسعه به عنوان هزینه در صورتی که جریانهای نقدی آتی مورد انتظار آنها مثبت باشد.

محافظه کاری مشروط پس رویدادی وابسته به اخبار است که محافظه کاری مشروط یا عدم تقارن زمانی سود نامیده میشود به این مفهوم کهدر شناسایی سود اخبار بد نسبت به اخبار خوب سود اولویت دارد همانند قاعده اقل بهای تمام شده یا ارزش بازار ، حذف سرقفلی، در پی انجام آزمون کاهش ارزش و شناسایی نامتقارن زیانهای احتمالی 

توازن - تحقیقات حسابداری وحسابرسي:مریم تلاوت:ساوه

کنترل های داخلی

کنترل های داخلی :

تعریف سیستم کنترل داخلی : ساختار کنترل داخلی یک سازمان شامل تها و روشهایی است که برای تأمین اطمینان نسبی ازدستیابی به هدفهای سازمانی به وجود می آید . اطمینان نسبی بدان معنی است که هیچ ساختار کنترل داخلی ایده آل نیست و مخارج کنترل داخلی یک واحد تجاری نباید بیش از منافع مورد انتظار آن باشد این منافع شامل : توانایی ساختار کنترل داخلی ، برای :

1-     حفاظت دارایی ها در برابر ضایع شدن ، تقلب و استفاده نادرست (کنترل داخلی حسابداری)
2-     افزایش دقت وقابلیت اتکاء مدارک حسابداری (کنترل داخلی حسابداری) 
3-     تشویق کارکنان به رعایت رویه های واحد تجاری و سنجش میزان رعایت رویه ها (کنترل داخلی اداری)
4-     ارزیابی کارآیی (کنترل داخلی اداری)
به طور خلاصه ساختارکنترل داخلی شامل کلیه اقداماتی است که به عمل می آید تا مدیریت اطمینان یابد هر چیز به گونه ای که بایدعمل می کند .
تعریف کنترل های داخلی حسابداری و کنترل های اداری :
1-     کنترل های داخلی حسابداری : کنترل هایی است که به طور مستقیم به قابلیت اتکاء مدارک حسابداری و صورت های مالی اثر دارد برای مثال : تهیه ماهانه صورت مغایرت بانکی توسط کارمندی که مجاز به صدور چک یا مسئول وجوه نقد نباشد یک کنترل داخلی حسابداری است که احتمال انعکاس مطلوب به وجوه نقد در مدارک حسابداری و صورت های مالی افزایش می دهد .
2-     کنترل های داخلی اداری : برخی از کنترل های داخلی بر صورت های مالی تأثیری ندارند و یا تأثیر اندکی دارند و به طور مستقیم مورد توجه حسابرسان مستقل قرار نمی گیرد اینگونه کنترل ها اغلب تحت عنوان کنترل های داخلی اداری نامیده می شوند .
3-      سیستم های حسابداری و کنترل داخلی :
بر طبق بخش 40 استاندارهای حسابداری ایران کنترل های داخلی مربوط به سیستم حسابداری با دستیابی به هدفهایی چون موارد زیر سروکار دارند :
 الف: معاملات طبق مجوزهای کلی یا خاص مدیریت انجام می شود .
 ب: تمام معاملات و دیگر رویدادهای مالی به موقع و با مبالغ صحیح در حساب های مربوط و در دوره حقوق ثبت می شود تا تهیه صورت های مالی را طبق استاندارهای حسابداری امکان پذیرکند .
ج: دسترسی بر دارایی ها و مدارک تنها با مجوز مدیریت صورت می گیرد .
د: دارایی های ثبت شده با غیر دارایی های موجود در فواصل زمانی مناسب مقایسه و هر گونه اختلاف موجود به گونه ای مقتفی، پیگیری و رد می شود .
شناخت از سیستم حسابداری :
طبق بخش 40 استاندارهای حسابرسی ایران حسابرس باید چنان شناختی از سیستم حسابداری به دست آورد که برای شناسایی و تشخیص موارد زیر کافی باشد :
الف : گروههای عمده معاملات مربوط به عملیات واحد مورد رسیدگی 
ب : چگونگی به جریان افتادن معاملات مذبور
ج : مدارک عمده حسابداری ، مستندات ، پشتوانه و حسابهای مربوط به مندرجات صورتهای مالی

د: فرآیند حسابداری و گزارشگری مالی از به جریان افتادن معاملات و سایر رویدادهای مالی عمده تا درج آنها در صورتهای مالی
اجزای سیستم کنترل داخلی :
سیستم کنترل داخلی به سه جزء 1- محیط کنترل شامل : طرز تفکر مدیریت ، طرح سازمانی ، روشهای مدیریت نیروی انسانی ، پیش بینی های مالی و بودجه ، حسابرسی داخلی ، کمیته حسابرسی 2- سیستم حسابداری شامل : مستندات داخلی کافی برای تشخیص مسئول هر کار ، فهرست حسابها ، دستورالعملهای اجرایی ، رویه ها و روشهای حسابداری 3-  روشهای کنترل شامل : صدور صحیح مجوز معاملات ، تفکیک مسئولیت ها ، مستندات کافی ، حسابدهی مؤثر داراییها ، ارزشیابی صحیح اقلام ثبت شده تقسیم بندی می شود .توجه کنیم این اجزا بر ثبت ، پردازش ، تلخیص و گزارش اطلاعات مالی در شرکت اثر مستقیم دارد .
طرح سازمان (چارت سازمانی) :
طرح سازمان تفویض اختیار، تقسیم مسئولیت و تفکیک وظایف کارکنان شرکت را مشخص می کند . یک طرح خوب سازمانی نخستین گام در راه حصول اطمینان از انجام شدن معاملات بر طبق رویه های شرکت ، افزایش عملیات ، حفاظت دارایی ها و بالا بردن قابلیت اتکاء مدارک حسابداری است . هدفهای مذبور می توانند عمدتاً از طریق یک طرح سازمانی برآورده شود که مسئولیت های زیررا تفکیک می کند :
1-     صدورمجوزمعاملات
2-     دفتر داری معاملات
3-     نگهداری و حفاظت داراییها بعلاوه اجرای عملیات مربوط که باید در حد امکان از این مسئولیتها تفکیک شود .
تفاوت بین دایره خزانه داری ودایره حسابداری :
تعریف خزانه داری : خزانه داری زیر نظر خزانه دار مسئول عملیات پولی ونگهداری دارائی های سیال است .فعالیت های خزانه داری ، برنا مه ریزی نیاز آتی به وجوه نقد و تهای اعتباری  فروشها ی نسیه وبرنامه ریزی برای تأ مین منابع مالی کوتاه مدت وبلند مدت  شرکت را شامل می شود بعلاوه خزانه داری مسئول نگهداری موجودی ها ی بانکی و سایر دارایی های سیال سرمایه گذاری وجوه نقد اضافی ، وصول دریافتهای نقذی و پرداختهای نقدی است .
تعریف دایره حسابداری :
در رابطه با فعالیتهای مالی معاملات را ثبت می کند اما با داراییهای پولی سروکارندارد .مدارک حسابداری مشئولیت حسابدهی در مورد داراییها و همچنین اطلاعات لازم برای تهیه گزارشات مالی تنظیم اظهارنامه مالیاتی و تصمیم گیری دوباره امور اجرایی روزمره را فراهم می آورد .دایره حسابداری از از لحاظ کنترلهای داخلی تهیه کننده مدارک مستقلی است که مقادیر داراییها و نتایج عملیات با آن مطابقت می شود .

محیط کنترل ،روشهای مدیریت نیروی انسانی :

شیوه های مدیریت نیروی انسانی و تهای مربوط به استخدام ،آموزش ،ارزیابی ،ارتقاء و پایان خدمت کارکنان اثر عمده ای برمؤثر بودن محیط کنترل دارد .روشهای مؤثر مدیریت نیروی انسانی اغلب می تواند سایر ضعف های موجود در محیط کنترل را جبران کند .

پیش بینی های مالی و بودجه ای :
تعریف بودجه :پیش بینی مالی برای یک شرکت برآورد محتمل ترین وضعیت مالی ،نتایج عملیات وگردش وجوه نقد یک یا چند دوره آتی است .
هدف بودجه :
هدف بودجه در حقیقت ریالی کردن اهداف مدیریت شرکت در قالب فراگرد تنظیم بودجه که منتهی به صورتهای مالی پیش بینی شده می گردد ، می باشد .یکی ازمزایای عمده بودجه تهیه گزارش انحرافات است . این نوع گزارش ها باید مشخص کننده مغایرت های بین پیش بینی ها و نتایج واقعی (انحرافات مساعد و نامساعد) و همچنین مشخص کننده مسئولین این انحرافات باشد به طور خلاصه پیش بینی ها ابزار کنترل هستند که استانداردهای دقیق و مشخص برای نحوه اجرای عملیات در واحد تجاری را تعیین می کند .
حسابرس داخلی :
 کار حسابرسان داخلی پی جویی و ارزیابی سیستم کنترل داخلی و کارآیی هر یک از بخشهای واحد تجاری در انجام دادن وظایف محول گزارش یافته های خود و ارائه پیشنهادهای اصلاحی به مدیریت ارشد است . رسیدگی های حسابرسان داخلی را اغلب حسابرسی عملیاتی می خوانند زیرا هدف آنان تعیین تأثیر رویه ها و روشهای موجود بر کارآیی عملیات واحد تجاری است .برای مثال حسابرسان مستقل تهای اعتباری فروشهای نسیه شرکت را اصولاً به منظور تعیین کفایت ذخیره مطالبات مشکوک الوصول بررسی می کنند در صورتی که حسابرسان داخلی به رعایت رویه ها و روشهای واحد تجاری توسط کارکنان و امکان ایجاد تغییر در رویه ها و روشهای موجود برای بالا بردن کارآیی این عملیات توجه دارد .

تمایز بین حسابرس مستقل و حسابرس داخلی
1-     محدوده رسیدگی :
حسابرس مستقل : محدود به موضوع قرارداد منقعده با صاحبکار و حسابرس داخلی : نامحدود
2-     مرجع انتخاب :
حسابرس مستقل : مجمع عمومی صاحبان سهام و حسابرس داخلی : بالاترین مقام اجرایی .
3-     نوع شخصیت :
حسابرس مستقل :شخصیت حقیقی یا حقوقی وحسابرس داخلی : شخصیت حقیقی .
4-     نوع  گزارش :
حسابرسی مستقل: اظهار نظر نسبت به مطلوبيت ارائه صورتهاي مالي و حسابرس داخلي : حسابرس عملياتي با توجه به نظرات مديريت
5-     هدف تهيه گزارش :
 حسابرس مستقل : به مجمع عمومي و حسابرس داخلي : به مرجع تصميم گيري داخلي شركت (بخشي كه حسابرس داخلي را انتخاب مي كند)
6-     از لحاظ مدت زمان رسيدگي :
حسابرس مستقل : بسته به نوع قرارداد و توافق با صاحبكار و حسابرس داخلي : نامحدود و مستمر
7-     از لحاظ اامات قانوني :
 حسابرس مستقل : اجبار قانون تجارت و براي شركتهاي پذيرفته شده در بورس قانون بورس ، اوراق بهادار و حسابرس داخلي : اختيار
نكته : حسابرس مستقل مي تواند انجام بخشي از كار خويش را به حسابرس داخلي واگذار كند . بايد دقت كنيم كه كار حسابرسان داخلي هيچ گاه نمي تواند جايگزين حسابرسان مستقل شود . حسابرسان مستقل بايد كيفيت كار واحد حسابرسي داخلي را هنگام ارزيابي سيستم كنترل داخلي مورد بررسي قرار دهند . به همين منظور بايد صلاحيت آنان را با بررسي كاربرگ هايشان و بيطرفي آنان را با توجه به اينكه به كدام سطح از مديريت گزارش مي دهند بررسي كنيم .
سيستم حسابداري :
براي دستيابي به اهداف كنترل داخلي سيستم حسابداري بايد آنچنان موثر باشد كه معاملات را به طور صحيح و مناسب ثبت ، پردازش ، تلخيص و گزارش كند . سيستم حسابداري علاوه بر استفاده از دفاتر رومه ، كل و ساير ابزارهاي دفترداري بايد شامل موارد زير باشد :
1-     مستندات داخلي كافي براي تشخيص مسئول هر كار
2-     فهرست حسابها
3-     دستورالعمل هاي اجرايي رويه ها و روشهاي حسابداري ونمودگرهايي كه شيوه هاي مقرر براي پردازش معاملات را به تصوير مي كشد .
نكات سيستم حسابداري :
1-     قابليت اتكاء مدارك داخلي زماني افزايش مي يابد كه طرفين با تضاد منافع در تهيه آن شركت دارند.
2-     يكي از ابزارهاي رايج كنترل داخلي استفاده از شماره رديف روي مدارك است .
روشهاي كنترل :
مديريت شركت علاوه بر محيط كنترلي و سيستم حسابداري ، كنترل هاي ديگري را براي انواع خاصي از معاملات و دارايي ها برقرار مي كند . گرچه روشهاي مشخص كنترلي زيادي وجود دارد كه يك شركت مي تواند برقرار نمايد . اما تمام اين روشها براي تعيين مقاصد زير طراحي مي شود:
1-     صدور مجوز معاملات و فعاليتها به نحو صحيح
2-     تفكيك مناسب مسوليتها
3-     مستندات كافي و ثبت معاملات و رويدادها
4-     حسابدهي مؤثر در مورد داراييها
5-     ارزشيابي صحيح و مناسب اقلام ثبت شده
مفهوم تفكيك مسئوليت :
يك مفهوم بنيادي كنترل داخلي است به اين معني كه هيچ فرد يا دايره اي نبايد به تنهايي عهده دار انجام دادن تمامي مراحل يك معامله باشد .
مراحل معامله :
1-     مجوز داشته باشد .
2-     به جريان افتد .
3-     تصويب شود .
4-     به اجرا درآيد .
5-     ثبت گردد .

نكته سوم : تعريف وظايف ناسا زگار : عبارتست از وظايفي كه طي آن فرد يا دايره مربوطه هم بتواند اشتباهات و تخلفهايي را در جريان عادي كارهاي روزمره مرتكب شود وهم آن را پنهان كند .

محدوديت هاي سيستم كنترل داخلي :

1-  مواردي از قبيل بي دقتي ، سهل انگاري ، برداشت غلط ازدستورها، ساير موارد مربوط به رفتار انساني .
2- با توجه به اين كه مديريت ارشد مسئول استقرار سيستم كنترل داخلي است ودر سطحي بالاتر از كنترل هاي داخلي قرار دارد اين كنترل ها نمي تواند مانع ازاحتمال تقلب مديريت ارشد شود .
3- احتمال تباني ياتقلب كاركنان .
4- اصل هزينه منفعت كه بر طبق اين اصل ( محدوديت ) نتايج حاصل ازاستقرار سيستم كنترل داخلي (منافع) بيشتر از هزينه هاي استقرار آن سيستم باشد .
ارزيابي سيستم كنترل داخلي توسط حسابرسان :
شناخت حسابرسان از سيستم كنترل داخلي صاحبكار مبنايي راهم براي برنامه ريزي حسابرسي وهم براي برآورد احتمال خطركنترل داخلي فراهم مي آورد . در برنامه ريزي حسابرسي شناخت كا في از محيط كنترل سيستم حسابداري وروش هاي كنترل براي حسابرسان ضروري است اين شناخت هم شامل طراحي رويه ها ، روش ها ومدارك وهم آگاهي از اعمال شدن يا نشدن آنهاست . حسابرسان با داشتن اين شناخت مي توانند اولاً انواع بالقوه تحريف هاي صورتهاي مالي را شناسايي كنند و ثانياً آزمونهاي محتواي مؤثرتري را براي رسيدگي به اقلام صورتهاي مالي طراحي كنند .
     مراحل ارزيابي ساختار كنترل داخلي صاحبكار توسط حسابرسان به شرح زير است :
شناخت كافي ساختار كنترل داخلي براي برنامه ريزي حسابرسي :
نکته اول : در مورد محيط كنترلي : براي حسابرسان اين نكته مهم است كه به جاي توجه به شكل كنترل ها به ماهيت آنها توجه كند . مثلاً فرض كنيم برقراري هر نوع سيستم كنترل داخلي مستم استفاده بهينه از نتايج حاصل از استقرار آن سيستم است . اگر در شركتي سيستم كنترل كيفيت برقرار باشد ولي عملا ًاين سيستم به طور بهينه مورد استفاده قرار نگيرد صرف وجود سيستم كنترل كيفيت كافي نخواهد بود يا مثلاً اگر سيستم بودجه اي در شركت برقرار باشد و گزارش هاي حاصل از آن كه اصولاً هدف سيستم بودجه اي است مورد استفاده قرار نگيرد استقرار يك چيز سيستمي مؤثر محسوب نمي شود .

نکته دوم :  شناخت از سيستم حسابداري :

حسابرسان براي شناخت از سيستم حسابداري بايد اولاً : انواع عمده معاملاتي را كه واحد تجاري انجام مي دهد شناسايي كند . ثانياً : حسابرسان بايد با نحوه انجام شدن معاملات شامل چگونگي شروع اين معاملات مدارك حسابداري مربوط و نحوه پردازش اين معاملات آشنا شويم و ثالثاً : حسابرسان بايد روش گزارشگري مورد استفاده براي تهيه صورتهاي مالي شامل نحوه افشاء و تعيين برآوردهاي حسابداري را شناسايي مي كنند .

-         آشنايي با روش گزارشگري : روش گزارشگري مانند استفاده از روش مناسب براي تهيه گزارشهاي مالي در جهت رسيدن به هدف گزارشگري ثابت و قطعي است . مثلاً تهيه سود و زيان شركت كه مي توان از روشهاي مختلف استفاده كرد .
نكته 1- چرخه هاي معاملات در هر شركت به نوع و ماهيت فعاليتهاي تجاري آن بستگي دارد . براي مثال يك بانك چرخه توليد ندارد و اما هم چرخه وام واعتبار و هم چرخه سپرده هاي ديداري دارد .
نكته 2- حسابرسان ممكن است چرخه هاي معاملات يك شركت را به گونه هاي متفاوتي تعيين كند . براي مثال چرخه فروش و وصول وجوه حاصل از فروش مي تواند به چرخه هاي جداگانه 1- پردازش و ثبت فروشهاي نسيه و 2- دريافت و ثبت وجوه نقد تقسيم شود .
هدف اساسي در تقسيم كل سيستم كنترل داخلي به چرخه هاي معاملات اين است كه حسابرسان بدين ترتيب مي توانند توجه خود را در آن دسته از كنترل هاي داخلي متمركز كنند كه بر قابليت اتكاء اقلام خاصي از صورت هاي مالي اثر دارد .
منابع كسب اطلاعات درباره كنترل هاي داخلي :
1-     مرور و بررسي كاربرگ هاي سالهاي گذشته
2-     گزارشها ، كاربرگها و برنامه هاي حسابرسي حسابرسان داخلي
3-     پرسشنامه كنترلهاي داخلي
4-     شرح نوشته سيستم كنترل داخلي
5-     نمودگر سيستم كنترل داخلي
توضيحات موارد بالا :

توضيح مورد 3- پرسشنامه كنترلهاي داخلي : قديمي ترين شيوه توصيف يك سيستم كنترل تكميل پرسشنامه استاندارد كنترلهاي داخلي است . پرسشنامه كنترلهاي داخلي عموماً حاوي سوالات متعددي در مورد چرخه معاملات گوناگون شركت مي باشد .

مزاياي پرسشنامه كنترل داخلي :
1-     پاسخ خير در پرسشنامه كنترل داخلي به معناي وجود نقطه ضعف در آن سيستم مي باشد .
2-     تمايز بين ضعف هاي عمده و جزئي كنترل
3-     ذكر منابع اطلاعات مورد استفاده در پاسخگويي به پرسشها
4-     ثبت توضيحات در مورد نقاط ضعف كنترلهاي داخلي
معايب :
1-     انعطاف ناپذيري آن
2-     به جهت انعطاف ناپذيري نمي توان وضعيت هايي را مشخص كرد كه در آن قوت يك كنترل داخلي سبب جبران ضعفي در سيستم شود .
شرح نوشته سيستم كنترل داخلي :
تعريف شرح نوشته : شرح نوشته معمولاً جريان هر يك از چرخه هاي عمده ي معاملات را دنبال مي كند و مجريان كارهاي مختلف مستنداتي كه تهيه مي شود مداركي كه تنظيم مي گردد و تقسيم وظايف را مشخص مي كند .

نمودگر سيستم كنترل داخلي :
امروزه بسياري از مؤسسات حسابرسي نمودگر سيستم رابراي درك سيستم پردازش اطلاعات صاحبكار و كنترل هاي داخلي مربوط به آن مؤثرتر از پرسشنامه يا شرح نوشته مي داند .نمودگر سيستم يك نمودار است . يعني نمايش تصويري يك سيستم يا يك سري روش كه در آن هر روش به ترتيب و در جاي خود نشان داده مي شود .
مزاياي نمودگر :
1-     ارائه تصويري روشن تر و دقيق تر از سيستم صاحبكار
2-     ساده بودن به روز كردن نمودگر در حسابرسي هاي بعدي
معايب :
عيب احتمالي نمودگر اين است كه ضعف هاي سيستم كنترل داخلي را به روشني پرسشنامه مشخص نمي كند . در حقيقت نمودگر سيستم را به روشني مجسم مي كند .در حالي كه پرسشنامه يادآور كنترل هايي است كه بايد در سيستم وجود داشته باشد .
آزمون شناخت سيستم :
حسابرسان پس از تشريح سيستم كنترل داخلي در كاربرگ هاي خود مورد استفاده بودن سيستم را ازطريق اجراي آزمون شناخت سيستم در مورد هر يك از چرخه هاي معاملات بازبيني و تأييد مي كند.اصطلاح آزمون شناخت سيستم به معناي رديابي يك يا چند معامله در طول مراحل هرچرخه معاملات است .
هدف اوليه از آزمون شناخت سيستم ، آزمايش كامل بودن كاربرگ هاي حسابرسي است نه قابليت اتكاء روشهاي كنترل صاحبكار .
فرآيند دوم حسابرسي :
برآورد احتمال خطر كنترل و طراحي آزمون هاي اضافي كنترل ها
هدف اصلي حسابرسان در اين مقطع تعيين اين است كه كدام يك از كنترل هاي داخلي ارزش آزمون هاي اضافي را دارد. اصولا اين برآورد اوليه و طراحي آزمون ها شامل مراحل زير است :
1- شناسايي انواع اشتباهات و تخلفاتي كه مي تواند در صورت هاي مالي صاحبكار رخ دهد .
2- ارزيابي اين كه روش هاي كنترل داخلي صاحبكار آن چنان طراحي شده است كه هدف هاي كنترلي مربوط به پيشگيري از رخ داد اين گونه اشنباه ها و تخلفات را برآورده مي سازد .
3- برآورد احتمال خطركنترل مربوط به انواع مختلف اشتباه ها و تخلفات بر اساس طرح ساختار كنترل داخلي و نتايج آزمون هايي كه ضمن كسب شناخت از اين طرح انجام شده است .
4- شناسايي هر كنترل ديگري كه با آزمون آن بتوان سطح برآورد شده احتمال خطر مربوط به انواع بخصوص اشتباه ها و تخلف ها را كاهش داد .
اجراي آزمون هاي اضافي كنترل ها :
آزمون كنترل ها مي تواند از طريق پرس وجو از كاركنان صلاحيت دار صاحبكار، بازرسي از مدارك و شواهد ، مشاهده نحوه عمل سياست ها يا روش هاي حسابداري و اجراي مجدد كاربرد سياست يا روش توسط حسابرسان آزمون شود .
-  برآورد مجدد احتمال خطر كنترل و طراحي آزمون هاي محتوي                                                                                                                                      
حسابرسان تنها پس از اين ارزيابي مجدد از احتمال خطر كنترل در شرايطي قرار مي گيرند كه بتوانند يك برنامه حسابرسي كاملا متناسب با كار حسابرسي را بنويسند .
چك ليست راهنماي ارزيابي :
چك ليست راهنما ، چك ليست يا فرم استانداردي است كه حسابرسان را هنگام اتخاذ يك تصميم ياري مي رساند و از مورد توجه قرار گرفتن كليه اطلاعات يا تلفيق آنها اطمينان مي دهد .چك ليستهاي راهنما از طريق كاهش پراكندگي در قضاوت هاي حسابرسان سبب افزايش انطباق رسيدگي ها با ضوابط مؤسسه در حرفه مي شود.
كنترل داخلي در شركتهاي كوچك :
طبيعي است كه كنترل هاي داخلي در شركتهاي بزرگ به جهت تقسيم وظايف از شركتهاي كوچك (شركت هايي كه اصولاً جدايي مالكيت ازمديريت به سختي امكان پذير است) كامل تر و جامع تر است به همين دليل حسابرسان در برخورد با كنترل داخلي با شركتهاي كوچك به دنبال سيستم كنترل داخلي پيشرفته نيستند . در حقيقت حسابرسي در شركتهاي كوچك بيشتر مبتني بر آزمون هاي محتوي است تا آزمون هاي كنترل .صاحب شركت مي تواند با انجام دادن يك سري از كنترل هاي زير روشهاي كنترلي موجود در شركت خود را مؤثرتر كند :
1-     يادداشت روزانه جمع نوار ماشين صندوق
2-     تهيه ماهانه صورت مغايرت بانكي
3-     امضاء كليه چك ها و علامت گذاري مدارك ضميمه آن
4-     تأييد كليه ثبت هاي دفاتر
5-     بررسي دقيق صورتهاي مقايسه اي ماهانه درآمد و هزينه
تأثير عملياتي
حسابرسان همزمان با كسب شناخت از ساختار كنترل داخلي به طراحي سياستها و روشهاي كنترل داخلي و اعمال شدن يا نشدن آنها نيز توجه مي كنند . در اين راه آنان گاه اطلاعاتي را درباره تأثير عملياتي كنترل هاي مختلف به دست مي آورند . تأثير عملياتي به چگونگي اعمال يك كنترل ، يكنواختي اعمال آن يك كنترل و شخص اعمال كننده آن مربوط است .

کنترل داخلی :

طبق تعریف ارائه‌شده توسط کارگروه سازمان‌های پشتیبان مالی (کمیسیون تردوی موسوم به COSO - )

کنترل داخلی فرایندی است که برای فراهم کردن اطمینان معقول از دستیابی به اهداف

اثربخشی و کارایی عملیات،

اتکاپذیری گزارشگری مالی، و

رعایت قوانین و مقررات لازم‌الاجرا

طراحی می‌شود، و توسط مدیران و کارکنان سازمان به اجرا در می‌آید.

 گروه اول به اهداف اساسی یک واحد اقتصادی شامل اهداف مرتبط با عملکرد، سودآوری، و حفاظت از دارایی‌ها اشاره دارد. گروه دوم، به فرایند تهیه و تنظیم گزارش‌های مالی اتکاپذیر برای مقاصد عمومی مربوط می‌شود.

گروه سوم، نیز با رعایت قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت‌های مختلف واحد اقتصادی سر و کار دارد.

کنترل داخلی از پنج جزء زیر تشکیل می‌شود:

محیط کنترلی

ارزیابی ریسک

فعالیت‌های کنترلی

اطلاعات و ارتباطات

پایشگری

اامات کنترل داخلی در ایران:

طبق ماده 25 دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران متقاضی پذیرش باید به پیوست مدارک ذیل این ماده را در قالب تابلوی مورد نظر تسلیم کند.

بند 15این ماده تاییدیه حسابرس در کفایت سیستم های کنترل داخلی متضمن حفظ حقوق منافع سهامداران است.

هیئت مدیره شرکتها مکلفند از استقرار و به کار گیری مناسب سیستم کنترل داخلی برای تحقق اهداف شرکت اطمینان حاصل نموده و سالانه بررسی و نتیجه رای طی  گزارش کنترل داخلی افشا نماید.

چکیده مقاله تئوری حسابداری از یک نمای کلی (به قلم سعید مهرداد)

تئوری :

تئوری مجموعه ای از نظرها برای توضیح یک یا چند واقعه است.که در چینش منطقی گزاره کلی آغاز میشود و به گزاره جزئی ختم میشود.

هندریکسن (hendriksen1970):

1. مجموعه ای منسجم از فرضهای بنیادین مفاهیم اساسی و اصول علمی که برای یک رشته علمی ،یک چارچوب مرجع فراهم کند.
2. استدلالی منطقی به شکل مجموعه ای از اصول کلی که نخست چارچوبی مرجع برای ارزیابی روشهای حسابداری موجود فراهم آورده و برای ایجاد روشهای حسابداری نو راهنمایی میکند.

مقبولیت یک تئوری:

مقبولیت یک تئوری بستگی دارد :

1-تا چه اندازه قادر به توضیح و پیش بینی واقعیت است.

2-قوت ساختاری آن چگونه است.

3-رهنمودهای تئوری آن تا چه اندازه پذیرفتنی و اقناع کننده است.

نکته:

1. بسیاری حسابداری را مجموعه ای از روشهای عمل، توصیف کرده اند که در پاسخ به نیازهای عملی ایجاد شده اند و نه از تفکر هدفمند و نظامند.این به این معنا می باشد که تئوری حسابداری بیشتر درباره رفتار کسانی است که اطلاعات را عرضه یا تقاضا میکنند.
2. در محدوده سالهای 1400لغایت 1500 میلادی با رسمیت یافتن ثبت های دو طرفه زیر بنای روشهای عمل حسابداری فراهم شد. در سال 1994 یک کشیش بنام فراپاچولی نخستین کتاب در خصوص سیستم حسابداری دوطرفه را با عنوان"مروری بر حساب هندسه و تناسبها" نوشته است. در دوره ای 300 ساله پس از تحریر کتاب فراپاچیولی پیشرفت حسابداری بربهبود روشها متمرکز بوده است که به آن "دوره پیش تئوری" گفته میشود.
3. گولدبرگ : هیچ تئوری حسابداری از زمان پاچیولی تا اوایل سده نوزدهم تدوین نشد. اینجا و آنجا نمودهایی از تئوری دیده میشود اما نه درحد لازم برای ایجاد یک پایه نظامند حسابداری.
4. حد فاصل سالهای 00لغایت 1955 را "دوره علمی کلی" می نامند. رشد تجاری و ساخت شبکه های راه آهن در ایلات متحده و آمریکا تقاضا برای اطلاعات حسابداری مشروح، بهبود روشها و تدوین روشهای عملی از قبیل حسابداری استهلاک،ماهیت بلند مدت دارائیها ،تامین مالی ، قوانین مالیاتی، ظهور شرکتهای سهامی،افزایش مقررات و اامات قانونی و تئوری اقتصادی به سرعت پیش رفت و به تقاضای اطلاعات حسابداری پیوند خورد و نیروی محرک رشد تئوریهای توضیح دهنده روشهای حسابداری را فراهم کرد.بر این اساس در سال 1936 "انجمن حسابداری آمریکا" نشریه ای با عنوان "چارچوب کلی اصول حسابداری اثر گذار بر گزارش شرکتها" منتشر کرد.

در سال 1938 "انجمن حسابداران رسمی آمریکا" بازبینی مستقلی روی اصول حسابداری انجام داد و "بیانیه اصول حسابداری" را منتشر کرد و "کمیته رویه های حسابداری" را تشکیل داد.

محصول این کمیته انتشار 42بولتن از سال 1939لغایت 1953 است.

• در سال 1959 "انجمن حسابداران رسمی آمریکا" "هیئت اصول حسابداری" را تاسیس کرد. با فعالیت این هیئت که بر دیدگاه حسابداری رایج تمرکز داشت پژوهشها توسعه بیشتری پیدا کرد.
• حد فاصل سالهای 1956 لغایت 1970 را دوره هنجار نامیده اند. در این دوره تئوری پردازان تلاش کردند هنجارهایی برای بهترین روشهای حسابداری تعیین کنند . علیرغم اینکه دوره هنجاری پر از بحثهای مهم بود به دلیل منازعات بین دیدگاه های رقیب بر سر رویکرد ایده آل به اندازه گیری و گزارش ارقام حسابداری تنزل پیدا کرد. این رویکرد همچنان ادامه دارد چراکه استانداردهای اخیر نیز اجازه میدهد اندازه گیری به روش جاری با داده های بهای تاریخی ادغام شوند .
• اوایل دهه 1970 میلادی دوره هنجاری رو به افول گذاشت و دوره تئوری های علمی خاص یا دوره اثباتی جایگزین شد.
• عامل پایان دوره هنجاری:

1-بعید به نظر رسیدن پذیرش هیچیک از تئوری های هنجاری

2-در دسترس قرارگرفتن اصول اقتصاد مالی و روشهای آزمون فرضیه

• واتس و زیمرمن در سال 1986:ایشان مدعی هستند تئوری اثباتی از طریق توضیح و پیش بینی روشهای حسابداری،به ناتوانی آشکار صاحبنظرن در توضیح انتخاب فنون حسابداری پایان داده است. و تئوری اثباتی حسابداری به پیش بینی واکنشهای بازیگران و اقدامهای مدیریت و اطلاعات گزارش شده حسابداری کمک میکندو به قانونگذار امکان میدهد تا پیامدهای اقتصادی رویه های حسابداری مختلف را ارزیابی کنند. اما اشکال این روش این است که با بیشینه کردن ثروت میشود پاسخ هر سوالی را داد.
• شاید تدوین یک تئوری حسابداری جامع غیرممکن باشد چراکه طمع بشری ،فرصت طلبی،خودخواهانه و یا ساده انگاری برخی ذینفعان را نمیتوان در یک تئوری حسابداری لحاظ کرد.

استانداردها و قوانین گزارشگری پیامدهایی از منافع رقیب هستند این میتواند آغاز تدوین یک تئوری نو در باب رفتار حسابداری باشد.

یک نقطه آغاز ممکن است بازگشت به تئوریهای گروه های حرفه ای در روشهای حسابداری فعلی و آرمانی باشد.

*کیفیت حسابرسی:

سالهای 1981 لغایت 1986

دی انجلو: احتمال اینکه حسابرس موارد تحریف در سیستم حسابداری و گزارش صاحبکار را کشف کند.

سال 1988

پالمرس : کیفیت حسابرسی عاری بودن صورتهای مالی حسابرسی شده از تحریفات با اهمیت است.

سال 1990

لی بی و فردریک: هرچه میزان تجربه حسابرس بیشتر باشد درک آنان از انواع تحریفهای موجود در صورتهای مالی افزایش می یابد از اینرو کیفیت حسابرسی با افزایش میزان تجربه حسابرس بهبود می یابد.

سال 1994

لی : احتمال آنکه حسابرس در صورتهای مالی حاوی تحریف با اهمیت گزارش معقول صادر نکند.

تی من و ترمن :صحت اطلاعات گزارش شده توسط حسابرس، کیفیت حسابرسی است.

لیز و واتز : میزان دعاوی حقوقی بر علیه حسابرس را به عنوان شاخص کیفیت حسابرسی معرفی می نماید.لیکن معتقد است حسابرسانی که بیشتر در معرض ادعاهای حقوقی قرار می گیرند کمتر از فناوری انسجام یافته حسابرسی استفاده میکنند.

سال 1999

تور نر: پیشنهادحسابرسان در اصلاح سود خالص را کیفیت حسابرسی می داند.

سال 2000

شوئر: کیفیت حسابرسی کیفیت واقعی حسابرسی گزارش عدم رعایت اصول پذیرفته شده حسابداری درصورتهای مالی حسابرسی شده است.

سال 2001

فرانسیس: حسابرسی شامل ورودی های حسابرسی وفرایندحسابرسی،موسسات حسابرسی،صنعتوبازارهای حسابرسی،انجمنها وپیامدهای اقتصادی نتایج حسابرسی است .

بنابراین کیفیت حسابرسی یک چالش چندبعدی است که از دومنظر تئوری(نظری)و کاربردی(عملی) قابل بررسی است.

سال2006 لغایت 2008

اولین تلاش رسمی برای بنا نهادن چارچوبی در کیفیت حسابرسی را انجمن گزارشگری مالی بریتانیا موسوم به (FRC) انجام داد. پنج عامل کیفیت حسابرسی را معرفی نمود:

1.فرهنگ موسسه حسابرسی

2.مهارتها و کیفیت شرکاء و کارمندان موسسه

3.اثربخشی فرایند حسابرسی

4.قابلیت اتکا و مفید بودن گزارشگری حسابرسی

5.عوامل بیرونی کنترل حسابرسان بر  کیفیت حسابرسی

در یک بیان ساده میتوان گفت کیفت حسابرسی احتمال کشف و گزارش تخطی سیستم حسابداری صاحبکار توسط حسابرس است. لیکن این تصویری صفر یکی است از کیفیت حسابرسی که حسابرس را محدود به کشف تخطی از استانداردهای حسابداری و قوناین می نماید .

انتظار میرود علاوه بر این احتمال کشف و گزارش تخطی منصفانه بودن صورتهای مالی برای انعکاس شرایط اقتصادی شرکت در فرایند حسابرسی مورد توجه قرارگیرد.

اگر خدمات اطمینان بخش حسابرسی را یک محصول یا کالا درنظر بگیریم حسابرس عرضه کننده و صاحبکار متقاضی آن هستند لذا درک بهتری از اهمیت و وم کیفیت حسابرسی خواهیم داشت . با چنین فرضی در دو محور میتوان کیفیت حسابرسی را ارزیابی نمود.

الف ) محور ورودی ها  (شامل : حسابرس(سابقه کار آشنایی با صنعت مربوطه ) ، قرارداد حسابرسی ، مبلغ قرارداد)

  ب) محور خروجی ها  (شامل: گزارشگری صورتهای مالی مانندکیفیت صورتهای مالی و تحریف صورتهای مالی، گزارش حسابرس . )

تحریف صورتهای مالی را مبتنی بر تجدید ارائه و یا صدور حکم بررسی میکنند.کیفیت گزارشگری مالی با تعدیل کمتر افزایش می یابد . زیربنای اقتصادی شرکت از دیگر معیارهای کیفیت حسابرسی محسوب میشود . واکنش بازار سهام و سرمایه گواهی دیگر به کیفیت حسابرسی است.

چهار بزرگ چهار مؤسسه بزرگ حسابداری عمومی[پانویس ۱] جهان هستند:

پرایس واتر هاوس کوپرز

دیلویت

ارنست اند یانگ

کی‌پی‌ام‌جی

در واقع، این چهار موسسه، بزرگ‌ترین شبکه‌های خدمات حرفه‌ای بین‌المللی در حسابداری هستند؛ و خدماتی از جمله، حسابرسی، اطمینان‌دهی، مالیات، مشاوره، ریاضیات بیمه‌سنجی (اکچوئری)، تامین مالی شرکتی، و حقوقی عرضه می‌کنند. این چهار مؤسسه اکثر قریب به اتفاق حسابرسی‌های شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌ها و همچنین بسیاری از حسابرسی‌های شرکت‌های خصوصی را انجام می‌دهند، و عملاً یک انحصار در حسابرسی شرکت‌های بزرگ پدید آورده‌اند. چهار بزرگ ۹۹ شرکت از ۱۰۰ شرکت تشکیل‌دهنده شاخص فوتسی ۱۰۰، و ۲۴۰ شرکت از ۲۵۰ شرکت تشکیل‌دهنده شاخص فوتسی ۲۵۰ را حسابرسی می‌کنند. موسسات چهار بزرگ همراه با آخرین داده‌های در دسترس عمومی آن‌ها در نمایه زیر نشان داده شده‌اند (به نقل از ویکی‌پدیای انگلیسی):

عباس وفادار

حسابدار رسمی، کارشناس رسمی دادگستری و مدرس دانشگاه

بولتن بین المللی حسابداری IAB در شماره اخیر خود، رده بندی موسسات حسابرسی در سطح جهان در سال 2016 را منتشر کرد. نام موسسات رده های اول تا پانزدهم، در زیر آمده است:

همان گونه که از جدول بالا مشخص است، پی دبلیو سی بزرگ ترین موسسه حسابرسی دنیا است. در فاصله اندکی از آن، دیلویت قرار دارد. اقبال دیلویت در قرار گرفتن در رده دوم جهان، مدیون درآمد بسیار بالای آن در امریکا است. نزدیک به 45 درصد از درآمد دیلویت از امریکا است و این نشان دهنده این است که حضور آن در سایر کشورهای دنیا به اندازه پی دبلیو سی نیست. نکته دیگری که در مورد 4 موسسه بزرگ حسابرسی قابل توجه است، تفاوت بزرگ بین بزرگ ترین و کوچک ترین در این گروه است. درآمد پی دبلیو سی، یک و نیم برابر کی پی ام جی است.

بررسی درآمدهای 4 بزرگ، نشان می‌دهد که دلیل اصلی افزایش درآمد آن‌ها، ارایه خدمات مشاوره‌ای است. تقریبا می‌توان گفت که نزدیک به 50 درصد درآمد 4 موسسه بزرگ، از خدمات مشاوره‌ای است. به عبارت دیگر، سهم خدمات حسابرسی در فعالیت های 4 بزرگ، در حال کاهش است. با توجه به اندازه این 4 بزرگ و تاثیری که بر حرفه دارند، این روند، پرسشی را به ذهن متبادر می‌کند که آیا حرفه حسابرسی، هنوز وابستگی زیادی به این 4 بزرگ دارد؟

هنگامی که حدود 50 درصد از درآمدهای 4 بزرگ از خدمات مشاوره است، این سوال مطرح می‌شود که چه بر سر سرمایه گذاری در حوزه حسابرسی خواهد آمد؟ و آیا این 4 بزرگ هنوز هم نقش کلیدی خود در سرمایه گذاری در حسابرسی را ایفا خواهند کرد؟

با در نظر گرفتن آثار موارد پیش گفته و نیز افزایش فشار بر حسابرسان برای کاهش حق احمه در حوزه حسابرسی، وضع مقررات سخت گیرانه در مورد قصور حسابرسان و افزایش دعاوی حقوقی علیه حسابرسان، همه و همه، این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که آینده حرفه حسابرسی چه خواهد بود؟

بی دی او پنجمین شبکه حسابرسی بزرگ دنیا، رشدی 4 در صدی را تجربه کرده؛ در حالی که کی پی ام جی چهارمین بزرگ، کاهشی 2 درصدی داشته‌است. مقایسه روند رشد بی دی او در مقایسه با سال 2015 نشان دهنده این است که این موسسه، فاصله خود را از بقیه موسسات، بیشتر کرده است.

یکی از تغییرات عمده در رده بندی موسسات حسابرسی نسبت به سال 2015، این است که موسسه آر اس ام، با پیشی گرفتن از موسسه گرنت تورنتون، مقام ششم دنیا را از آن خود کرده است. دلیل اصلی این موضوع، پیوستن شاخه موسسه حسابرسی بیکر تیلی در انگلستان به موسسه حسابرسی آر اس ام است. اینجاست که می‌توان دید تحصیل و ادغام موسسات حسابرسی می‌تواند چه تاثیری بر رده جهانی آن‌ها بگذارد. ناگفته نماند که دلیل اصلی بزرگ شدن همه این موسسات، به خصوص 5 موسسه بزرگ، ادغام ها و تحصیل های متعدد انجام شده توسط آن ها در سال های اخیر است و نه رشد طبیعی آن ها.

شاید این سوال مطرح شود که چرا نقش رشد طبیعی در بزرگ شدن این موسسات، اندک است؟ پاسخ کاملا روشن است: وجود بازاری با بازیگران فراوان و رقابت شدید بین آن ها. با در نظرگرفتن این واقعیات، تصور کنید بر سر موسساتی که برنامه ای برای تحصیل یا ادغام ندارند و یا برنامه های آن ها در این مورد به شکست می‌انجامد، چه خواهد آمد؟

طبعا روند موسسات حسابرسی در کشورمان نیز نمی‌تواند از الگویی به غیر از الگوی پیش گفته تبعیت کند. موسسات حسابرسی کوچک، هیچ گاه نمی‌توانند با رشد طبیعی بزرگ شوند کما این که در طول 14 سالی که از عمر جامعه حسابداران رسمی ایران می‌گذرد، شاهد حضور هیچ موسسه حسابرسی بزرگی در کشور نبوده ایم. موسسات کوچک برای حفظ صاحبکاران اندک خود، ریسک های فراوانی راپیش رو دارند. به لحاظ بالا بودن هزینه های ثابت و پایین بودن درآمد، نمی‌توانند محیط جذابی برای کارکنان فراهم کنند و نمی توانند در عرصه آموزش حرفه ای  کارکنان و تحقیق و توسعه در حوزه فعالیت های حرفه ای نقشی ایفا کنند. خدمات آنها محدود به همان حسابرسی سنتی می شود و دانش و تکنولوژی لازم برای ارایه انواع خدمات مشاوره را که نیاز اساسی بازار کشورمان به خصوص در شرایط کنونی است، نخواهند داشت. طبعا در حوزه اقتصادی و قانون گذاری کشور هم نمی‌توانیم نقشی برای حرفه قائل شویم کما این که تا کنون نیز چنین نقشی نداشته ایم.

نتیجه ادامه این روند چه خواهد بود؟ پس رفت در حرفه حسابرسی، عدم امکان تربیت و آموزش کارکنان، نبود تحقیق و توسعه و دست نیافتن به تکنولوژی های نو در حرفه، قیمت شکنی برای ماندن و دوباره پس رفت.

چاره چیست؟ چرخ را قرار نیست دوباره اختراع کنیم. باید از تجربه موسسات بزرگ استفاده کنیم و با انجام ادغام های حساب شده، موسسات حسابرسی را به جایگاهی که استحقاق آن را دارند برسانیم. البته به نظر من، رمز ادغام های موفق، باور به سه چیز است: یک؛ باور به کار گروهی و اجتناب از تک روی. دو؛ باور به این که تکه ای کوچک از یک کیک بزرگ، خیلی بیشتر از تکه ای بزرگ از یک کیک کوچک است. و سه؛  از همه مهم تر، باور به این شعر سعدی که "ای که در بند حیاتی، همه وقت آن تو نیست". جوانان حرفه هم حق دارند و باید شریک موسسات شوند.

بر گرفته از:

Reading between the lines – key observations from the 2016 international accounting board world ranking” by: Tony Shiffmann

رومه دنیای اقتصاد”، شماره 3713، 8 اسفند4 139

نکته : یکی از دلایل موفقیت موسسات حسابرسی یاد شده عدم تمرکز مکانی و حذف هزینه های ساختمان و اداری است بطوری که دفتر اداری برای حضور کارکنان و تشریفات اداری در این موسسات وجود ندارد.

مرور چند نکته :

علم حسابداری:

حسابداری زبان تجارت خوانده می‌شود و یکی از زیر شاخه‌های رشته‌های مهندسی است ؛چون از طریق تهیه گزارش‌های مالی، اطلاعات لازم را درباره واحدهای اقتصادی در اختیار اشخاص ذی‌نفع و ذی‌علاقه و ذی‌حق قرار می‌دهد. این اشخاص شامل مدیران، صاحبان سرمایه، اعتبار دهندگان، سازمان‌های مالی و اقتصادی دولت و از این قبیل هستند. از منظری دیگر از حسابداری با نام سیستم اطلاعاتی حسابداری Accounting Information System یاد می‌شود که برای پردازش اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی مؤثر بر سازمان‌ها و واحدهای تجاری و گزارش اثرات این‌گونه رویدادها به تصمیم‌گیرندگان، طراحی شده‌است.

طبق بیانیه اساسی تئوری حسابداری»: حسابداری عبارت است از فرایند شناسایی، اندازه‌گیری و ثبت و گزارشگری اطلاعات اقتصادی برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه به وسیله استفاده‌کنندگان آن اطلاعات. بیانیه در تشریح این تعریف آورده است بر اساس دیدگاهی جامع، اطلاعات حسابداری» را می‌توان اطلاعات اقتصادی» تلقی کرد.

گاهی اوقات به اشتباه از مفهوم دفترداری برای تعریف حسابداری استفاده می‌شود؛ درحالیکه دفترداری بخشی از حسابداری است . دفترداری عبارت است از: فن ثبت، طبقه‌بندی و خلاصه‌سازی مبادلات واحد تجاری. البته این عملیات در گذشته صرفاً در دفاتر حساب انجام می‌شد. اما امروزه ثبت‌های حسابداری با استفاده از نرم افزارهای حسابداری توسط رایانه انجام می‌شود. حسابداری مفهوم وسیع تری از دفترداری را دربر می‌گیرد. در واقع دفترداری بخشی از وظایف حسابدار است. همه حسابداران از مجموعه قواعد یکسان تحت عنوان اصول پذیرفته شده حسابداری و استانداردهای حسابداری برای تهیه گزارش‌های مالی استفاده می‌کنند.

اطلاعات مربوط به معاملات روزمره، اساس تهیه گزارش‌های مالی را تشکیل می‌دهد. در واحدهای بازرگانی، فعالیت‌هایی نظیر خرید و فروش کالا، خرید ماشین آلات و پرداخت هزینه‌های جاری مانند اجاره، حقوق، بهای آب و برق از جمله معاملات روزمره است.

-تعریف حسابرسی :

حسابرسی فعالیتی سیستماتیک و مبتنی بر فرایندهاست. اجرای فرایند حسابرسی به سطح دانش و مهارت حسابرسان و موضوعاتی مانند قضاوت حرفه ای آنان بستگی دارد.

حسابرس قبل از پذیرش حسابرسی باید اول نسبت به مدیریت صاحبکار دوم نسبت به شناخت ویژگیهای صنعت صاحبکار و سوم نسبت به شناخت ویژگی های موسسه (بنگاه،شرکت)صاحبکار آگاهی لازم را پیدا کند.

-کنترلهای داخلی: فرایند کنترلهای داخلی تها و رویداردهایی است که مدیریت برای حصول اطمینان از اداره امور با وحدت رویه ، قانونی و منظم و اثر بخش اعمال می شود.

این کنترلها شامل : کنترلهای سرپرستی،کنترلهای حفاظتی،تفکیک وظایف می شود.

-فرایند حسابرسی:

1-برنامه ریزی حسابرسی

2-حسابرسی ضمنی در طول سال مالی برای شناخت و رسیدگی به سیستمهای کنترلهای داخلی

3-حسابرسی نهایی با هدف رسیدگی به صورتهای مالی

4-تکمیل رسیدگی ها

5-گزارشگری

-آزمون رعایت:کشف انحرافات از روشهای تجویز(توصیه) شده با هدف کشف موارد عدم رعایت کنترلهای داخلی و اطمینان از اجرای برنامه کنترلهای داخلی است.

آزمون رعایت شامل :

1-پرسش از کارکنان

2-بازرسی اسناد،سوابق و گزارشات

3-مشاهده و نظارات

4-اجرای مجدد ت و  روش

-آزمون محتوا: کشف اشتباهات با اهمیت صورتهای مالی است.

با هدف صحت مبالغ ریالی در معاملات و کفایت افشاهای لازم برای ارائه منصفانه صورتهای مالی است.

توسعه پایدار: